Rozmaryn jest jedną z bardziej znanych przypraw, stosowanych w wielu kuchniach świata i to od wieków. Nie wszyscy jednak wiedzą, że właściwości rozmarynu sprawiają, że zastosowanie ma również w medycynie i kosmetologii.

Pochodzenie rozmarynu

Rozmaryn to roślina, która w naturalnych warunkach rośnie w basenie Morza Śródziemnego i Czarnego. Obecnie rozpowszechniony jest jednak również w wielu innych miejscach świata, głównie ze względu na swoje walory smakowe. Rozmaryn znany jest już od starożytności, przynajmniej na tamte czasy datowane są pierwsze przekazy o nim.

Rozmaryn — uprawa w doniczce i ogrodzie

W warunkach naturalnych rozmaryn ma postać wiecznie zielonego krzewu o mocno stwardniałych łodygach, mogącego dorastać do dwóch metrów wysokości. W Polsce warunki nie sprzyjają aż takiemu rozrostowi rośliny, zarówno z uwagi na zbyt krótki okres gorący, jak i zbyt zimny okres zimowy. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby rozmaryn uprawiać w ogrodzie. Jest to jak najbardziej możliwe, roślina zimuje bez okrywania (choć to może zależeć od strefy klimatycznej i stanowiska). W gruncie osiąga do 50-70 cm wysokości i szerokości. Popularna jest również uprawa rozmarynu w doniczce, w warunkach domowych, w podręcznym zielniku. Możliwe, że jest to pierwsze zioło doniczkowe uprawiane w Polsce.

Jak wygląda rozmaryn?

Liście rozmarynu są lancetowate, cienkie, ostro zakończone, można je nawet porównać z igłami sosnowymi, chociaż są oczywiście szersze od nich. Spód liści pokrywa srebrzysty kutner. Pędy są wzniesione, drewnieją już w drugim roku życia rośliny. Rozmaryn zaliczany jest do roślin miododajnych, a jego kwiaty mają kolor różowy lub fioletowy.

Rozmaryn lekarski — właściwości lecznicze i zdrowotne

Właściwości lecznice, zdrowotne i kulinarne rozmarynu związane są z zawartymi w nim olejkami eterycznymi i flawonoidami (luteolina, genkwanina, diosmetyna). Olejki eteryczne zawierają zaś kamforę, borneol i cyneol oraz kwas kawowy, karnozowy, chlorogenowy, oleanolowy, rozmarynowy oraz wiele innych prozdrowotnych składników w mniejszym stężeniu.
Nie bez podstawy ta roślina nazywana jest od wieków leczniczą. Ma bowiem działanie bakteriobójcze i antyseptyczne. Rozmaryn, w postaci wyciągów i olejków stosowany jest w przypadku między innymi:

• infekcji górnych dróg oddechowych,
• infekcji jamy ustnej, w tym grzybiczych,
• rozkurczająco przy problemach z układem pokarmowym,
• na poprawienie trawienia,
• przy problemach z pęcherzykiem żółciowym,
• przy infekcjach układu moczowego,
• na zgagę i niestrawność,
• by obniżyć poziom glukozy,
• w czasie klimakterium,
• przeciwbólowo i przeciwgorączkowo (stosowany zewnętrznie),
• wspomagająco na odporność.

Uważa się także, że rozmaryn pozytywnie wpływa na układ nerwowy, problemy z koncentracją. Ma także działanie przeciwstarzeniowe – chroni przed wolnymi rodnikami i wpływem promieniowania UV.

Rozmaryn jako przyprawa — do czego dodać?

Rozmaryn to przyprawa wszechstronna.
Najczęściej dodaje się ją do mięs – baraniny, wieprzowiny, koziny. Dobrze łączy się także z mięsem drobiowym, w tym dzikiego ptactwa, oraz z rybami. Z powodzeniem można dodawać go także do pieczonych ziemniaków i innych warzyw, do potraw duszonych, dań opartych na serach, twarogach, jajach. Można go używać także jako bazy do tworzenia sosów, w mieszankach ziół do sałatek, do letnich napojów chłodzących, zwłaszcza lemoniad. Rzadziej stosuje się go i w niewielkich ilościach do dań słodkich i deserów.

Rozmaryn, skutki uboczne i przeciwwskazania

Rozmaryn jest uważany za bezpieczne zioło, chociaż oczywiście może, jak każda roślina, powodować reakcje alergiczne. Stosowanie rozmarynu jedynie jako przyprawy, nie zaś olejków eterycznych, sugerowane jest osobom cierpiącym na nadciśnienie, chorobę wrzodową i przy problemach z krzepliwością krwi oraz przy przyjmowaniu leków moczopędnych.

Rozmaryn suszony czy świeży?

Rozmaryn stosowany jest w kuchni i ziołolecznictwie w obu tych postaciach. Używanie świeżego rozmarynku jest o tyle łatwiejsze, że dodaje się do większości potraw czy marynat w postaci gałązek. Te zaś jest łatwiej usunąć z potrawy np. przed pieczeniem albo wyjąć z niej po duszeniu. Rozmaryn suszony, dodawany w postaci siekanych listków, jest dość twardy, lepiej więc spisuje się mielony. Warto też wiedzieć, że rozmaryn suszony ma bardziej intensywny zapach i smak, niż świeży (podobnie jak oregano).

Rozmaryn w ciąży

Ponieważ rozmaryn ma działanie rozkurczające, to teoretycznie jest spożywanie w ciąży, z uwagi na ryzyko poronienia, nie jest wskazane. Dotyczy to jednak naprawdę dużych ilości tej przyprawy, a odrobina – jak stosuje się zwykle – nie powinna mieć żadnego wpływu na zdrowie matki i dziecka. W przypadku ciąży zagrożonej i problemach z krzepliwością lub sercem bezpieczniej będzie jednak wyeliminować rozmaryn w ciąży.

Rozmaryn na włosy

Rozmaryn na włosy używany jest głównie jako hydrolat. Stymuluje porost włosów, ogranicza ich wypadnie, wzmacnia. Pomaga także przy problemach z łojotokiem i łupieżem. Rozmaryn stosuje się także, aby przywrócić naturalny kolor siwiejących włosów.

Rozmaryn na COVID

Obecny w rozmarynie kwas karnozowy może blokować proces przyłączania się koronawirusów do komórek. Jednakże badania nad stosowaniem rozmarynu na COVID mają charakter wstępny, temat nie został jeszcze zgłębiony i odpowiednio opracowany, by można było wysnuć dalsze wnioski czy zalecać określone stosowanie.

Rozmaryn na oczy

Wymieniony wcześniej kwas karnozowy jest wskazywany jako środek chroniący przed zwyrodnieniem plamki żółtej.

Rozmaryn na stawy

Rozmaryn na stawy jest stosowany w medycynie ludowej od dawna. Poleca się go na zapalenie stawów, przy chorobach reumatycznych. Stosuje się go w postaci naparów do moczenia chorych kończyn lub jako wcierki.

Właściwości magiczne rozmarynu

Nie tylko medycyna ludowa korzysta z rozmarynu od wieków. Jest on uważany za zioło magiczne, symbol miłości i wierności. Występuje zresztą w wielu legendach i mitach, opowiadających o wiecznej miłości. Był symbolem pamięci o zmarłych, podróży do zaświatów. Uważało się, że ma moc ochronną i uzdrawiającą.